ភ្នំពេញ ៖ នៅ ថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ នៅក្នុងរដ្ឋប្រហារមួយ យោធាមីយ៉ាន់ម៉ាដណ្ដើមអំណាច បានសម្រេច រួចបានចាប់ខ្លួនលោកស្រី Aung San Suu Kyi និង មន្ត្រីអក្សរសាស្ត្រ ដទៃទៀត បានធ្វើឲ្យយើងឃើញពីភាពខុសគ្នា នៃយុទ្ធសាស្ត្រការទូត របស់ប្រទេសចិននិងសហរដ្ឋអាមេរិក ។
អ្នកផ្សព្វផ្សាយនៅប៉ុស្ដ៍ទូរទស្សន៍មួយ ទទួលបានការគាំទ្រ ពីខាងយោធា បានប្រកាសថា ឧត្តមសេនីយ៍ យោធា ថ្នាក់កំពូល នឹង ត្រួតត្រា ប្រទេសមួយនេះ ។
នៅក្រោយការប្រកួតប្រជែង នយោបាយ ភូមិសាស្ត្រដ៏ខ្លាំងក្លា រដ្ឋប្រហារ នៅប្រទេស មីយ៉ានម៉ា បានបង្ហាញ ពីភាពខុសគ្នា នៃយុទ្ធសាស្ត្រការទូត របស់ប្រទេសចិន និង សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏ដូចជា បាន រុញច្រាន ប្រទេសមីយ៉ានម៉ា ទៅដល់ ការប្រកួតប្រជែងតំណែង ថ្នាក់ដឹកនាំពិភពលោក ។
សហរដ្ឋអាមេរិក កំណត់ ឥរិយាបថ របស់ខ្លួន ចំពោះ មីយ៉ាន់ម៉ា ដូចជា ការលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស ។ ប្រទេសចិន បានអនុវត្ត នូវគោលការណ៍ មិនជ្រៀត ជ្រែកចូល កិច្ចការផ្ទៃក្នុង របស់ប្រទេសដទៃ និង វិនិយោគលើ ផលប្រយោជន៍ សេដ្ឋកិច្ច និង យុទ្ធសាស្ត្រ ។ ចំពោះការធ្វើ រដ្ឋប្រហារ របស់មីយ៉ានម៉ា ធ្វើឱ្យការឆ្លើយតប រវាងប្រទេសចិន និង សហរដ្ឋអាមេរិច មានការខ្វែងគ្នា ។
ប្រធានាធិបតីអាមេរិក Joe Biden ទទូច ដល់យោធា មីយ៉ាន់ម៉ា ឱ្យប្រគល់ អំណាច ព្រមទាំងលើកឡើង លទ្ធភាព នៃការដាក់ទណ្ឌកម្ម ។ Joe Biden បាន និយាយថា គាត់នឹង ទាក់ទង ជាមួយដៃគូ ដែលពាក់ព័ន្ធ នៅក្នុងតំបន់ ។ កិច្ចខិតខំ ប្រឹងប្រែងនេះ នឹង សាកល្បង ការប្តេជ្ញាចិត្ត របស់លោក ក្នុងការកោះប្រជុំ សម្ព័ន្ធមិត្ត ប្រជាធិបតេយ្យ នៅទូទាំង ពិភពលោក ។ នេះបើតាមក្រសួងការបរទេស ស ហ រដ្ឋ អាមេរិក បាន ចាត់ថ្នាក់ ព្រឹត្តិការណ៍នេះ ជាផ្លូវការ នៅមីយ៉ាន់ម៉ា ថា ជារដ្ឋប្រហារ ។
ប្រទេសចិន បាន សម្តែងពីក្ដីសង្ឃឹម ថា ភាគី ទាំងអស់ នឹង ដោះស្រាយ ភាព ខ្វែងគំនិត របស់ ពួកគេ ឱ្យបាន ត្រឹមត្រូវ ។ អ្នកជំនាញ ចិន ស៊ុន យុន នៅ មជ្ឈមណ្ឌល Stimson Center ដែលជា ក្រុមប្រឹក្សា យោបល់មួយ នៅវ៉ាស៊ីនតោន បាន និយាយថា យុទ្ធសាស្ត្ររបស់ ប្រទេសចិន គឺ “ ពួកយើង សហការជាមួយអ្នកណា ដែលឡើងកាន់ អំណាច ” ។
លោកស្រី បានហោះ យុទ្ធសាស្ត្រនេះថា « ភាពបត់បែន ខាង សីលធម៌ » របស់ ប្រទេសចិន ។ សម្រាប់ ប្រទេស ចិន មី យ៉ានម៉ា ដែលជា ប្រទេសជិតខាង គឺជា ច្រក មួយ នៃ យុទ្ធសាស្ត្រ គ្រួសារ ដែល សំដៅ ទៅរកមហាសមុទ្រ ឥណ្ឌា ហើយ វាក៏ជា ប្រភពមួយ នៃ ប្រភពធនធាន ដូចជា រ៉ែ ឈើ និង ប្រភពធនធាន ផ្សេងទៀត ផងដែរ ។ បំពង់បង្ហូរប្រេង និង ឧស្ម័ន របស់ ប្រទេស ចិន បាន បក់បោកឆ្លងកាត់ ប្រទេស មីយ៉ាន់ម៉ា ពីខេត្ត យូណាន រហូតដល់ ឈូង សមុទ្រ បឹងហ្គាល់ ។ ទីក្រុង ប៉េកាំងសង្ឃឹមថានឹង ប្រែក្លាយ ផ្លូវនេះ ទៅជា ច្រក សេដ្ឋកិច្ច ឱ្យ កាន់តែទូលំទូលាយ ដែលភ្ជាប់ ដោយផ្លូវថ្នល់ និង ផ្លូវដែក ។
សម្រាប់ ទីក្រុង Washington វិញមន្ត្រីនៃសហរដ្ឋអាមេរិកបានមើលឃើញឱកាស នេះ ដើម្បី ប្រែក្លាយ មីយ៉ាន់ម៉ា ទៅជា ដៃគូ សហការ ធ្វើឱ្យ ប្រជាធិបតេយ្យ បាន ជ័យជំនះ និង ធ្វើឱ្យ ឥទ្ធិពល ក្នុងតំបន់របស់ចិន មានការ ចុះខ្សោយ ។
យោងតាម លោក Daniel Russel អ្នកជំនាញ ជាន់ខ្ពស់ ស្តីពីបញ្ហា អាស៊ី នៅក្នុងក្រសួងការបរទេស និងសេតវិមាន នៅ រដ្ឋបាល Barack Obama និង រដ្ឋបាល Donald Trump បាន និយាយថា ៖” រដ្ឋការ ថ្មី របស់លោក JoeBiden នឹងត្រូវ ប្រឈមមុខ នឹង វិបត្តិ ទ្វេដង ៖ ជាដំបូង , ទណ្ឌកម្ម បន្ថែមដែលដាក់ ដោយ សហរដ្ឋអាមេរិក នឹងមានឥទ្ធិពល តិចតួច ទៅលើ យោធា មីយ៉ាន់ម៉ា ហើយ វិធានការឯកតោភាគី របស់ សហរដ្ឋអាមេរិក នឹងមិន មានឥទ្ធិពលអ្វី ដល់ យោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ឡើយ ” ។ Russel បាន បន្ថែមថា ៖” ប្រទេស ចិន នៅតែ បន្ត ខិតខំពង្រីក ឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន នៅ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ” ។
កិច្ចខិតខំ ប្រឹងប្រែងរ បស់ អាមេរិក ក្នុងការ រុញច្រាន មីយ៉ាន់ម៉ា ឱ្យបាន ចេញពី ការគ្រប់គ្រង របស់យោធា បានចាប់ផ្តើម នៅពេល លោកស្រី Hillary Clinton ឡើងជា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស អាមេរិក ។ ឆ្នាំ ២០០៩ លោកស្រី Hillary បានបញ្ជូន លោក Kurt Campbell ទៅ ប្រទេស មី យ៉ាម៉ា ។ លោក Kurt Campbell ធ្លាប់ ធ្វើការ ជា អនុប្រធាន ជាន់ខ្ពស់ របស់លោក ស្រី ហ៊ីលឡារី នៅក្រសួងការបរទេស ទទួលបន្ទុក កិច្ចការអាស៊ី និង បច្ចុប្បន្ន លោកសិ្ថត ក្រោមក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិ របស់លោក Joe Biden មាន ឋានៈជា អ្នកជំនាញ ជាន់ខ្ពស់លើ បញ្ហាអាស៊ី ។
ក្នុងអំឡុងពេល ទស្សន កិច្ច របស់លោក នៅ ប្រទេសមីយ៉ានម៉ា លោក Campbell បាន ចូលជួប លោកស្រី Aung San Suu Kyi ហើយ បានប្រកាសថា សហរដ្ឋអាមេរិក នឹង ធ្វើឱ្យ ប្រសើរឡើង នូវទំនាក់ទំនង ជាមួយរដ្ឋាភិបាលមីយ៉ាន់ម៉ា ប្រសិនបើ សហការគ្នា ទៅវិញទៅមក ។
លោកស្រី Aung San Suu Kyi បានឈ្នះ រង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព សម្រាប់ ការលើកកម្ពស់ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់គាត់ ។ តាំងពីដំបូង សហរដ្ឋអាមេរិក ធ្វើ ប្រតិបត្តិការនេះ គឺជា ហានិភ័យ ដោយចេតនា ។ បន្ទាប់ពី លោកស្រី Aung San Suu Kyi ត្រូវបាន ដោះលែង ពី ការឃុំខ្លួន នៅក្នុង ផ្ទះ ព្រមទាំង ទទួលបាន តំណែង ជា អ្នកនយោបាយ ក្នុង ឆ្នាំ ២០១១ លោកស្រី Hillary បានធ្វើ ដំណើរ ទស្សនកិច្ច នៅ ប្រទេស មី យ៉ាន ម៉ា ។ លោកស្រី Hillary ប្រុងប្រយ័ត្ន ចំពោះ ការនិយាយ អំពី Myanmar ពីព្រោះ សហរដ្ឋអាមេរិក យល់ថា មី យ៉ាន់ ម៉ា ជាការ ដាក់ឈ្មោះរបស់ យោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ពីBurma ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយមក គឺ នៅ ឆ្នាំ ២០១២ ប្រធានាធិបតី សហរដ្ឋអាមេរិក លោក បារ៉ាក់អូបាម៉ា ដែល ទើប ឡើងកាន់តំណែង ថ្មីៗ បានធ្វើ ដំណើរ ទស្សនកិច្ច នៅ ប្រទេស មីយ៉ាន់ម៉ា ក្លាយជាជនទីមួយ ដែលបានធ្វើ ដំណើរ ទស្សនកិច្ច នៅ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា នៃ សហរដ្ឋអាមេរិក ។
ការពឹងផ្អែក ជម្លោះ ជាង ១០ ឆ្នាំកន្លងមក ទំនាក់ទំនង រវាងចិន និងមីយ៉ាន់ម៉ា បានប្រឆាំងនឹង ការសាកល្បង នៃការផ្លាស់ប្តូរ នយោបាយ នៅក្នុងប្រទេសទាំងពីរ ។ ជាមួយនឹង ការធ្វើ រដ្ឋប្រហារ របស់យោធា ជាបន្តបន្ទាប់ និង កំណត់ត្រា នៃ ការរំលោភ សិទ្ធិមនុស្ស ក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បានធ្វើឱ្យ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ឃ្លាតឆ្ងាយពីសង្គម អន្តរជាតិ និង បាន ខិត ទៅជិត ប្រទេសចិន បន្តិចម្តងៗ ។ បណ្តាប្រទេស នៅ លោកខាងលិច បានដាក់ ទណ្ឌកម្ម យ៉ាងទូលំទូលាយ លើប្រទេស មីយ៉ាន់ម៉ា ដោយហាមឃាត់ មិនឱ្យមានការវិនិយោគ ពាណិជ្ជកម្ម និង ការធ្វើដំណើរ ផ្សេងៗ ដែល ទាក់ទងនឹង ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ។ រដ្ឋាភិបាលចិន បាន បំពេញ ចន្លោះ នេះ យ៉ាង ឆាប់រហ័ស ដោយ វិនិយោគ ក្នុងការ ទាញយក ធនធាន និង វិស័យ ផ្សេងទៀត ដើម្បីពង្រឹង ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ព្រមទាំង ក្លាយជា ដៃគូ ពាណិជ្ជកម្ម ដ៏សំខាន់ របស់ប្រទេស មីយ៉ាន់ម៉ា ។
បើតាម សមាជិក នៃគណបក្សនយោបាយ មីយ៉ាន់ម៉ា ធ្លាប់បាន ធ្វើដំណើរ កម្សាន្ត នៅ ប្រទេស ចិន ជាច្រើនលើក ផងដែរ ដែល ក្នុងនោះ មាន លោកស្រី Sandar Min ដែលជា សមាជិក ក្នុង គណបក្សនយោបាយ National League for Democracy របស់លោក ស្រី Aung San Suu Kyi ។
លោកស្រី Sandar Min បាន និយាយថា ចាប់តាំងពី ឆ្នាំ ២០១២ លោកស្រី បានធ្វើទស្សនកិច្ច នៅ ប្រទេសចិន ចំនួន៥លើក ព្រមទាំងបានស្វែងយល់ អំពី ការអភិវឌ្ឍ សេដ្ឋកិច្ច ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ របស់ប្រទេសចិន ការកសាងឡើងវិញ នូវការរញ្ជួយដី និងប្រធានបទ ជាច្រើន ទៀត ។ លោកស្រី បាន និយាយថា សមាជិក រាប់រយនាក់ ផ្សេងទៀត នៃ សម្ព័ន្ធ ប្រជាធិបតេយ្យ ក៏បានធ្វើដំណើរស្រដៀង គ្នាទៅប្រទេសចិនដែរ ។
យោងតាម ន្នន័យ ពីវីទ្យាស្ថាន នយោបាយនិង យុទ្ធសាស្ត្រ ( Institute for Strategy and Policy) ស្ថិតក្នុង ទីស្នាក់ការ នៅទីក្រុង Yangon ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ចាប់តាំងពី ឆ្នាំ ២០១៣ មក ប្រទេសចិន បានចេញសារអញ្ជើញ មកទស្សនា ប្រទេសចិន ទៅដល់ឥស្សរជន នយោបាយ នៅមីយ៉ាន់ម៉ា មេដឹកនាំសាសនា សមាជិក នៃក្រុមសង្គមស៊ីវិល និង អ្នកសារព័ត៌មាន ចំនួន ១.០០០ នាក់ ។
ការបោះឆ្នោត ជាលើកដំបូង ក្នុងរយៈពេល ជាច្រើន ទសវត្សរ៍ របស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល ត្រូវបានគ្រប់គ្រង ដោយគណបក្ស NLD ដែលដឹកនាំដោយ លោកស្រី Aung San Suu Kyi និងយោធា ត្រូវរក្សា នូវការគ្រប់គ្រង លើវិស័យសំខាន់ៗ ដែលបង្កើតជា រចនាសម្ព័ន្ធ ការបែងចែក អំណាចមិនស្ថិតស្ថេរ មួយ ។ ខែ សីហា ឆ្នាំ ២០១៦ លោកស្រី Aung San Suu Kyi បន្ទាប់ពី ការឡើង កាន់អំណាច មក លើកដំបូង ធ្វើដំណើរ ទស្សនកិច្ច នៅ ទីក្រុង ប៉េកាំង ប្រទេស ចិន ។ ” នេះ គឺជា ការបញ្ជូន សញ្ញា ច្បាស់លាស់ មួយ ថា ប្រទេស ចិន ជាច្រើន ឆ្នាំកន្លងមក តែងតែ ជឿថា គណបក្ស NLD ត្រូវបាន គាំទ្រ ដោយ លោកខាងលិច ឬ ជា អាយ៉ង របស់លោក ខាងលិច ប៉ុន្តែ គណបក្ស NLD មិន ងាក ទៅរក លោកខាងលិច ទាំងស្រុង នោះទេ ” ។ នេះ ជាស ម្តី របស់លោក Henry M. Jackson នៃ សាលា សិក្សា ស្រាវជ្រាវ អន្តរជាតិ ។
ក្រោយ បន្ទាប់មក នៅពេល លោកស្រី Aung San Suu Kyi បានធ្វើ ទស្សនកិច្ច ផ្លូវការ ជា លើកដំបូង ទៅកាន់ សេត វិមាន និង ជួប លោក ប្រធានាធិបតី Barack Obama លោក ស្រី Aung San Suu Kyi បាន ប្រឈម នឹង បញ្ហា ថា តើ សហរដ្ឋអាមេរិក នឹង ដក ទណ្ឌកម្ម ដែល ដាក់ លោកស្រី Aung San Suu Kyi ឱ្យ ជាប់ពន្ធនាគារ ជាង ១០ ឆ្នាំ និង គាបសង្កត់ ប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុង រយៈពេល វែង ឬ ?។
នៅក្នុង រដ្ឋបាល Barack Obama ជម្លោះ បានកើត ឡើង រវាង អ្នកតស៊ូ មតិ ផ្នែក សិទ្ធិមនុស្ស និង ជំនួយការ សេត វិមាន និង អ្នកជំនាញ លើ បញ្ហា អាស៊ី បូព៌ា ពីមុន គិតថា យោធា នៃ ប្រទេស មី យ៉ាន ម៉ា អនុវត្ត មិនទាន់បាន គ្រប់គ្រាន់ ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ន បានឃើញ ពី ឱកាស នៃ ការកែប្រែ ។ អ្នក ដែល រិះគន់ អាមេរិក ឱ្យ ដក ទណ្ឌកម្ម ទាំងអស់ ចេញ រួមមាន នាយក កិច្ចការ សិទ្ធិមនុស្ស នៃ ក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋ Tom Malinowski បច្ចុប្បន្ន គាត់ ជា សមាជិកសភា ប្រជាធិបតេយ្យ នៅ រដ្ឋ NewJersey ព្រមទាំង ជា ឯកអគ្គរដ្ឋទូត សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រចាំ នៅ អង្គការសហប្រជាជាតិ Samantha Power គាត់ ត្រូវបាន លោក Joe Biden តែងតាំង ជានា យក នៃ ទីភ្នាក់ងារ អភិវឌ្ឍន៍ អន្តរជាតិ (Agency for International Development) ។ ពួកគាត់ និយាយថានេះ អាច នឹង ជា វិធីសាស្ត្រ មួយ ដែល អាចធ្វើឱ្យ សហរដ្ឋអាមេរិក បាត់បង់ ឥទ្ធិពល ផ្នែក យោធា ៕
