ការពិភាក្សាបានចាប់ផ្តើមផ្លាស់ប្តូរថា លោកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ធ្លាប់ជាវីរជនរបស់មនុស្សជាច្រើនរួមទាំងខ្ញុំផង ហើយក៏ស្ត្រីម្នាក់ដែលមានជំនឿរឹងមាំ លើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសាធារណរដ្ឋ ហ៊ានការតស៊ូ និងការលះបង់អស់រយៈពេល ជាងមួយទសវត្សរ៍មកហើយ លោកស្រីជាឥស្សរជនល្អឥតខ្ចោះនៃសិទ្ធិស៊ីវិល និងស្ត្រី ទោះយ៉ាងណាចាប់តាំងពី គណបក្សនយោបាយរបស់លោកស្រី គឺសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ បានឈ្នះការបោះឆ្នោតពេញនិយម លើកដំបូងរបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា កាលពីឆ្នាំ២០១៥ ។
ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបានបើកចំហប្រទេស និងអនុវត្តកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច កាន់តែប្រសើរឡើងជាលំដាប់ ប៉ុន្តែវាក៏ប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់ ពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិផងដែរ ជាពិសេសជាមួយនឹងយុទ្ធនាការ យោធាបានចេញជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ចេញពីប្រទេសនេះពីឆ្នាំ២០១៦ ដល់ចុងឆ្នាំ ២០១៧ ។
មិនត្រឹមតែស្ងាត់ស្ងៀមចំពោះ ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានប្រព្រឹត្ត ដោយកងទ័ពមីយ៉ាន់ម៉ាទេ លោកស្រីស៊ូជីថែមទាំងមានអកម្ម ក្នុងការការពារសេរីភាពសារព័ត៌មាន នៅពេលសារព័ត៌មានក្នុងស្រុក រិះគន់ទស្សនៈរបស់រដ្ឋ និងយោធា។ អត្ថបទនេះមិនមានបំណងដើម្បី បង្ហាញពីកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់លោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជីត្រូវបានធ្វើឲ្យប្រឡាក់ក្នុង ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះឡើយ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយអ្នកនិពន្ធ មានបំណងវិភាគអំពីការលំបាក ជាមូលដ្ឋានជាមាគ៌ា និងការគិតបែបប្រជាធិបតេយ្យនៃ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនាំមកជូនលោកស្រី។
គោលនយោបាយភូមិសាស្ត្រនយោបាយ៖ ឧបសគ្គសម្រាប់មីយ៉ាន់ម៉ាមិនត្រឹមតែ រដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងប៉ុណ្ណោះទេ អ្នកតស៊ូមតិនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅមីយ៉ាន់ម៉ាច្រើនតែប្រកែកថា រដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងគឺជា កត្តាតែមួយគត់ដែលជំរុញឲ្យមានដំណើរការនេះ នោះគឺជាការសន្និដ្ឋានខុសទាំងស្រុង។ មីយ៉ាន់ម៉ាធ្លាប់ជាអាណានិគមអង់គ្លេស ហើយក៏ជាវិធីដែលអាណានិគមអង់គ្លេស គ្រប់គ្រងឥណ្ឌារាប់ទសវត្សមុន បាននាំឲ្យមានជម្លោះបង្ហូរឈាមគ្នា រវាងសហគមន៍ហិណ្ឌូ និងមូស្លីម ដោយសព្វថ្ងៃជាកម្មសិទ្ធិរបស់ឥណ្ឌា និងប៉ាគីស្ថាន។
ក្នុងលក្ខណៈស្រដៀងគ្នានេះ ចក្រភពអង់គ្លេសក៏មានទំនើងចិត្តក្នុងការបង្កើត ថែរក្សាព្រំដែន និងអង្គភាពរដ្ឋបាលរបស់ភូមា (មីយ៉ាន់ម៉ា) ។ ចាប់តាំងពីទទួលបានឯករាជ្យ ពីចក្រភពអង់គ្លេសក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៨ មីយ៉ាន់ម៉ាមិនបាមបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលឡើយ ដោយស្ថិតនៅក្នុងក្របខណ្ឌព្រំដែនហៅថា មីយ៉ាន់ម៉ាយើងមានក្រុមជនជាតិផ្សេងៗគ្នា ជាច្រើនដែលមានមហិច្ឆិតានយោបាយខុសគ្នា។
យោងតាមការសិក្សារបស់ជនជាតិភាគតិច និងកុបកម្មនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា សិក្សាដោយសាស្រ្តាចារ្យឥណ្ឌា Sourabh Jyoti Sharma ជាអ្នកជំនាញឈានមុខគេខាងសន្តិសុខ នយោបាយនៅអាស៊ីខាងត្បូង និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍មានអង្គភាពយោធាចំនួន ១៧ បានអះអាងថា តំណាងឲ្យពួកគេដើម្បីជាប្រយោជន៍ ដល់ជនជាតិភាគតិច ក្រៅពីពុទ្ធសាសនិកភូមាភាគច្រើនគឺប្រហែល ៧០% នៃប្រជាជនសរុបរបស់ប្រទេស។ ស្ថិតិវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមភាគច្រើនផ្សេងទៀត ក៏យល់ស្របនឹងតួលេខនេះដែរ។
កុំច្រឡំចំពោះព្រំដែននៃរដ្ឋអធិបតេយ្យ ត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយអង្គការ សហប្រជាជាតិមានអង្គការយោធាចំនួន១៧ កំពុងប្រតិបត្តិការជាសាធារណៈ ក្នុងនោះយើងអាចនិយាយ អំពីកងទ័ពសហរដ្ឋអាមេរិក (UWSA) ជាសាខាយោធានៃក្រុមជនជាតិភាគតិច Wa (មានដើមកំណើតមកពី ចលនាហឹង្សាកុម្មុយនិស្ត) ដែលភាគច្រើនរស់នៅភាគឥសានប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ក្បែរព្រំដែនជាមួយចិន និងថៃ។
ក្រុមជនជាតិនេះរស់នៅខេត្តយូណាន ប្រទេសចិន៖ ក្រុមជនជាតិ Wa បច្ចុប្បន្នមានប្រជាជនជាង ៨០០.០០០ នាក់ ហើយពួកគេមានកងទ័ពចំនួន ៤០,០០០នាក់ គាំទ្រដោយប្រទេសចិន ហើយផលិត និងជួញដូរគ្រឿងញៀនដោយផ្ទាល់ ចំពោះជនជាតិ Wa គឺជាក្រុមជនជាតិដែលត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ ច្រើនជាងគេនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ប៉ុន្តែក៏ជាកម្លាំងស្វ័យគ្រប់គ្រង ដែលមានឥទ្ធិពលបំផុតនៅក្នុងប្រទេសផងដែរ។
កងទ័ពឯករាជ្យកាឈិន (KIA) គឺជាកម្លាំងយោធាឯករាជ្យដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតទី២ នៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយពួកគេកំពុងគ្រប់គ្រងទាំងស្រុង នៅខេត្តកាឈិនលើកលែងតែទីក្រុងធំៗ និងប្រព័ន្ធផ្លូវដែក។ KIA មានកងទ័ពឈរជើងប្រហែល ១០,០០០នាក់ និងកងទ័ពបម្រុង ១០,០០០ នាក់ វាក៏ជាក្រុមយោធាដែលមានផលប្រយោជន៍ ទាក់ទងនឹងប្រទេសចិនផងដែរ។ ឬក៏អាចត្រូវបានគេនិយាយថា សហភាពជាតិការ៉ែន (KNU) ជាក្រុមយោធាឧទ្ទាមចំណាស់ជាងគេ នៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩ ចំណែកក្រុមនេះកំណត់អត្តសញ្ញាណខ្លួនថា ជាអង្គការប្រជាធិបតេយ្យមួយ ដែលតស៊ូដើម្បីសិទ្ធិរបស់ជនជាតិការ៉ែនជាទូទៅ និងក្រុមជនជាតិភាគតិច គ្រីស្ទសាសនា និងកម្លាំងយោធាប្រហែល ១៤,០០០ នាក់។ ហើយក្រុមទាំងនោះគ្រាន់តែជាក្រុមយោធាចំនួន ៣ ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់។
ភាគច្រើននៃក្រុមបានរៀបរាប់ខាងលើ ទោះបីមិនបានទាមទារនូវការបំបែករដ្ឋក៏ដោយ ក៏បានទាមទារស្វ័យភាពដាច់ខាត បានច្រានចោលសំណើសុំដក ហូតអាវុធពីយោធារបស់ខ្លួន ហើយមិនចង់ចូលរួមក្នុងកំណែទម្រង់ ប្រជាធិបតេយ្យរបស់រដ្ឋាភិបាលកណ្តាលឡើយ។ ដោយដឹងពីការពិតនេះ យើងនឹងឃើញថា ទោះបីលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី អាចជាវិមានប្រជាធិបតេយ្យ របស់ប្រជាជនបាម៉ាភាគច្រើន នៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាក៏ដោយ ក៏លោកស្រីគ្រាន់តែជាជនបរទេស នៅក្នុងក្រសែភ្នែករបស់ក្រុមជនជាតិ ភាគតិចដទៃទៀតក្នុងប្រទេសនេះ ។
នៅពេលលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី បានដោះស្រាយ និងកសាងសាធារណរដ្ឋស៊ីវិលថ្មី នៅមីយ៉ាន់ម៉ាដោយជោគជ័យក៏ដោយ ក៏សំណួរចោទឡើងថា តើរដ្ឋបាលនេះមានតម្លៃអ្វីចំពោះជនជាតិភាគតិច និងក្រុមយោធាដែលនៅតែមាន និងគ្រប់គ្រងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា? នេះអាចមានឥទ្ធិពលសំខាន់លើផ្លូវ នៃការកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជីបានជ្រើសរើស ។
រដ្ឋប្រហារនៃប្រជាធិបតេយ្យ៖ ជាតិនិយមប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាមនោគតិគ្រឹះសម្រាប់គំរូភាគច្រើន នៃការតស៊ូដើម្បីឯករាជ្យភាពនយោបាយ និងប្រជាធិបតេយ្យក្នុងសតវត្សរ៍ទី២០ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ និយាយឲ្យចំទៅកត្តាជំរុញសំខាន់ នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសទាំងនេះមិនថា នៅលើផ្លូវសន្តិភាព ឬអំពើហឹង្សា គឺជាសហគមន៍ចែករម្លែកលក្ខណៈ ប្រជាសាស្ត្រមួយចំនួន និងការអភិវឌ្ឍជាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងចលនាវប្បធម៌។ ទន្ទឹមនឹងការរំពឹងទុកអំពី អនាគតនយោបាយដូចគ្នា ចរិតទាំងនេះគឺជាការយល់ដឹងរបស់ក្រុមជនជាតិ។
ដូច្នេះប្រជាជនប្រជាធិបតេយ្យ មានគោលបំណងកសាងសាធារណរដ្ឋ ប្រជាមានិតដែលមានប្រជាជនច្រើន ប៉ុន្តែក្រុមមនុស្សធំនោះត្រូវតែជា ក្រុមជនជាតិរួបរួមគ្នាដោយគ្មាន ភាពខុសគ្នាគួរឲ្យកត់សម្គាល់។
សូមចងចាំថា នៅក្នុងចលនាបដិវត្តភាគច្រើន ចលនាប្រជាធិបតេយ្យតាំងពី អតីតកាលរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ជនជាតិ និងវប្បធម៌ជាតិតែងតែជាគ្រឹះ នៃការគាំទ្រជានិច្ច។ យើងអាចមើលឃើញវាពីបដិវត្តអាមេរិ កបដិវត្តបារាំងរហូតដល់ បដិវត្តរំដោះអាណានិគម។ វាក៏បានបង្ហាញខ្លួនក្នុងបដិវត្តបំបែក នៃសាធារណរដ្ឋសូវៀតដែលទើបតែ បញ្ចប់នៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ២០០០។ ផ្លែផ្កានៃចលនាទាំងនេះជារឿយៗ ត្រូវបានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយចាត់ទុកថា ជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ជនជាតិភាគតិច អត្តសញ្ញាណវប្បធម៌វប្បធម៌សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយរបស់ជនជាតិតែមួយ ភាគច្រើនបានក្លាយជាអត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌វប្បធម៌សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយរបស់ប្រជាជាតិទាំងមូល។ ដូច្នោះហើយជនជាតិភាគតិច កាន់កាប់ទាំងស្រុងលើរដ្ឋ និងផ្នែកនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច – មនោគមវិជ្ជាទាំងអស់។
សូមវិនិច្ឆ័យផ្លូវរបស់លោកស្រី ស៊ូជីឲ្យបានឆាប់៖ រហូតមកដល់ពេលនេះខ្ញុំជឿជាក់ថា មានតែសហរដ្ឋអាមេរិក បារាំង និងចក្រភពអង់គ្លេសទេ ជាអាណានិគមនិយមមានប្រជាជន អន្តោប្រវេសន៍ចម្រុះអាចត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា ប្រជាធិបតេយ្យពហុភាគី (ប្រជាធិបតេយ្យពហុវប្បធម៌) ។ នៅសល់ ប្រទេសដទៃទៀតមិនថា ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យខ្លាំង ឬខ្សោយត្រូវតែពឹងផ្អែកលើចរន្តឈាមរបស់ប្រទេស។
សូម្បីតែប្រទេសណ័រឌីក ដាណឺម៉ាក ឬស្វីស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ពួកគេឈាន ដល់កម្រិតខ្ពស់ជាចម្បងដោយផ្អែក លើអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ និងជនជាតិខ្ពស់។ ឧទាហរណ៍ន័រវែសមាន ៨៣,២% នៃជនជាតិន័រវេស ៨,៣% នៃជនជាតិស្បែកសអ៊ឺរ៉ុបហើយមានតែ ៨,៣% នៃការប្រណាំងតូចៗដែលនៅសល់។
អត្រាអត្តសញ្ញាណជនជាតិនេះ គឺខ្ពស់ជាងបើប្រៀបធៀបទៅនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក។ នៅអាមេរិកជនជាតិស្បែកស នៅតែត្រូវបានគេចាត់ទុកថា មានចំនួនច្រើនបំផុត ប៉ុន្តែការប្រមូលផ្ដុំរបស់ជនជាតិស្បែកសទាំងអស់ (អង់គ្លេស អៀរឡង់ បារាំង អាល្លឺម៉ង់ អ៊ីតាលី ) មានត្រឹមតែ ៦០% ប៉ុណ្ណោះ។ នៅសល់គឺជិត ២០ ភាគរយជាជនជាតិអេស្ប៉ាញ និងជិត ១៥% ជាជនជាតិស្បែកខ្មៅ។ យោងទៅតាមទស្សនវិទូនយោបាយល្បីៗ ជាច្រើនរួមទាំងJohn Stuart Mill កម្រិតនៃអត្តសញ្ញាណជនជាតិ គឺជាសូចនាករសំខាន់បំផុតនៃ ភាពជោគជ័យនៃស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យ នៅក្នុងប្រទេសមួយ។ ជាក់ស្តែងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ទាំងនេះ គឺពិតឬមិនពិតប្រហែលជាច្រើន ជាងអត្ថបទត្រូវពន្យល់។ ប៉ុន្តែវាជាការពិតថា នយោបាយន័រវេសតែងតែមាន ស្ថេរភាពជាងនយោបាយអាមេរិក។ តួនាទីរបស់ជាតិនៅក្នុងគ្រឹះនយោបាយជាតិ គឺមិនអាចប្រកែកបានទេ។ អត្ថិភាពនៃប្រទេសមួយ ដែលមានឈ្មោះវៀតណាមមិនស្ថិតនៅ ក្រៅវិធាននៃចលនាជាតិទេ។
ទោះបីជាត្រូវបានបំពាក់ យ៉ាងពេញលេញជាមួយនឹង បទប្បញ្ញត្តិច្បាប់រ៉ាឌីកាល់បំផុត ក៏ដោយក៏គ្មាននរណាម្នាក់អាចបដិសេធបានថា ប្រទេសវៀតណាមគឺជាប្រទេសមួយ ដំណើរការដោយប្រជាជន Kinh នោះទេ ពីព្រោះ Kinh ដំបូងលើកកម្ពស់វប្បធម៌ Kinh និងគោរពគំរូសេដ្ឋកិច្ចដែលប្រជាជន Kinh ជ្រើសរើស។ ការរួបរួមជាតិដែលប្រទេសវៀតណាម ដាក់បង្ហាញនៅថ្ងៃនេះគឺជា លទ្ធផលនៃការបង្ក្រាប និងត្រួតពិនិត្យចលនារបស់ក្រុមជនជាតិភាគតិច ជាច្រើនទៀតដូចជាម៉ុងតាញ៉ា ម៉ោ ឬ ខ្មែរ “Montagnards, Meo, or Khmer” ចលនាទាំងនេះនៅតែផ្ទុះឡើង រហូតមកដល់ពេលនេះ។ មីយ៉ាន់ម៉ាមិនគ្រាន់តែជារឿងកាសែតប៉ុណ្ណោះទេ។ មីយ៉ាន់ម៉ាគឺជាឧទាហរណ៍ និងមេរៀនសម្រាប់ប្រជាជនវៀតណាម អង្គុយគិតពិចារណាពិចារណាឆ្ពោះ ទៅរកការកសាងប្រជាធិបតេយ្យវ័យក្មេង ពហុជនជាតិប្រកបដោយជោគជ័យ។ ប្រសិនបើថ្ងៃណាមួយការបង្ក្រាប របស់បក្សកុម្មុយនិស្តត្រូវបាន រុះរើហើយការទាមទាររបស់ជាតិ កើតឡើងទូទាំងផ្ទៃដីដែលមានរាងអក្សរ S តើរដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យ ពិតប្រាកដគួរធ្វើអ្វី? នេះជាសំណួរពិបាកឆ្លើយ ៕
ប្រែសម្រួលពីវែបសាយវៀតណាម: https://www.luatkhoa.org/2021/02/dan-toc-dan-chu-loi-nguyen-cho-aung-san-suu-kyi-bai-hoc-cho-viet-nam/
